Ciąża jest szczególnym okresem w życiu kobiety. W tym okresie dochodzi do wielu istotnych zmian w zakresie działania wielu narządów i układów. Również bardzo istotne zmiany zachodzą w obrębie układu krążenia. Najważniejsze ze zmian występujących w tym okresie to: zwiększenie objętości krwi krążącej, przyspieszenie czynności serca, obniżenie ciśnienia tętniczego, a także redystrybucja przepływu krwi – czyli zmiany w priorytecie przepływu krwi do poszczególnych narządów.
Wzrost objętości krwi krążącej jest obserwowany już od szóstego tygodnia ciąży. W czasie ciąży dochodzi do jego zwiększenia o około 40-50% w stosunku do stanu sprzed ciąży. Czynność serca przyspiesza się już od siódmego tygodnia ciąży. Jest ona zależna w dość dużym stopniu od pozycji ciała. W pozycji leżącej na boku obserwujemy mniejsze przyspieszenie czynności serca. Obserwujemy również istotne zmiany w pomiarach ciśnienia tętniczego. Dochodzi do obniżenia ciśnienia rozkurczowego, a w mniejszym stopniu również skurczowego. Ciśnienie rozkurczowe obniża się już w pierwszym trymestrze ciąży. Największy jego spadek obserwuje się w drugim trymestrze. Natomiast w trzecim trymestrze ciąży istnieje tendencja do powrotu ciśnienia do wartości sprzed ciąży. Zmiany w dystrybucji krwi dotyczą głównie przepływu krwi przez macicę ciężarną. Wzrasta on w okresie ciąży ponad dziesięciokrotnie. Obserwujemy również istotny wzrost wartości przepływu krwi przez nerki. Przepływ ten wzrasta około 30-50% wartości przepływu sprzed okresu ciąży. Ponadto w czasie ciąży występuje wyraźne zwiększenie tępa przemiany materii, nasilenie przepływu krwi przez skórę i mięśnie. Wzrasta produkcja energii cieplnej oraz temperatura ciała ciężarnej kobiety, która pod koniec ciąży może być zwiększona do ok. 37-37,2 stopnia Celsiusza.
Nadciśnienie tętnicze jest najistotniejszym problemem medycznym u kobiet w ciąży. Może ono występować u około 15% kobiet będących w ciąży oraz może być przyczyną około jednej czwartej wszystkich pobytów szpitalnych kobiet w ciąży. Ponieważ kobiety rodzące obecnie są coraz starsze ten problem staje się coraz to większy. Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego opieramy na wykonywanych seryjnie i potwierdzonych co najmniej dwukrotnych pomiarach ciśnienia tętniczego za pomocą aparatury do pomiaru. Zazwyczaj do tych pomiarów wykorzystujemy aparaty naramienne i ciśnienie mierzymy po okresie około piętnastominutowego odpoczynku. Również przydatne do pomiarów ciśnienia tętniczego w czasie ciąży są aparaty do ambulatoryjnej rejestracji ciśnienia tętniczego – ABPM. Aparaty takie są szczególnie użyteczne przy obecności nadciśnienia białego fartucha, gdy wyraźnie większe wartości ciśnienia obserwujemy podczas wizyt lekarskich. Pierwszym krokiem w leczeniu nadciśnienia tętniczego u kobiet w ciąży jest postępowanie niefarmakologiczne – czyli leczenie bez użycia leków chemicznych. Takie postępowanie powinno się wdrożyć, gdy wartości ciśnienia tętniczego w spoczynku przekraczają 140-149 mmHg oraz 90-99 mmHg. Postępowanie takie obejmuje ścisły nadzór, częste wizyty lekarskie, ograniczenie aktywności fizycznej oraz często odpoczynek w pozycji leżącej na lewym boku. Nie jest zalecane ograniczenie spożycia sodu ponieważ niedobór soli może nasilać hipowolemię i pogarszać wtórnie ukrwienie macicy. Jeśli ciśnienie tętnicze pomimo postępowania niefarmakologicznego nadal jest wysokie, wtedy należy wdrożyć leczenie za pomocą leków chemicznych. Istnieje w takiej w sytuacji konieczność współpracy lekarza kardiologia z lekarzem położnikiem prowadzącym ciążę.
Zmiany fizjologiczne w układzie krążenia w czasie ciąży prowadzą do występujących często w tym okresie zaburzeń rytmu serca. Zaburzenia te występują najczęściej około 25 tygodnia ciąży. Do ich wystąpienia przyczyniają się w bardzo dużym stopniu: palenie papierosów (czynne i bierne), używki- kawa i alkohol, niedobory sodu i potasu w organizmie, stresy psychiczne i nastawienie lękowe oraz wysiłek fizyczny. Najczęściej występującymi zaburzeniami rytmu w ciąży jest tachykardia zatokowa. Kobieta odczuwa tę nieprawidłowość jako uczucie kołatania serca i jego nierównej pracy. W tych tych sytuacjach, po wykluczeniu istotnego schorzenia na wizycie u kardiologa, zazwyczaj wystarcza postępowanie niefarmakologiczne, uzupełnienie elektrolitów sodu i potasu oraz uspokojenie. Inne i bardziej zaawansowane zaburzenia rytmu serca wymagają szczegółowej diagnostyki nawet w warunkach szpitalnych.
Ciąża jest stanem w którym w zasadniczy sposób zmieniają sie funkcje ustroju kobiety. Należy podkreślić, że najistotniejsze zmiany zachodzą w układzie krążenia. Kobiety zdrowe dobrze tolerują te zmiany i są one niezauważalne. Jeśli ciąża dotyczy kobiety z istotnymi zmianami w zakresie układu krążenia to niejednokrotnie mogą się pojawić dolegliwości w czasie ciąży. W związku z powyższym duże znaczenie ma wizyta u kardiologia w czasie ciąży, łącznie z regularnie wykonanymi wizytami i położnika prowadzącego. Bardzo duże znaczenie ma także postępowanie zapobiegawcze: bezwzględny zakaz spożywania napojów alkoholowych już od początku ciąży, zakaz palenia papierosów oraz unikanie stresów.