Najczęstszą przyczyną choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego ( powyżej 98 % ) przypadków jest miażdżyca naczyń wieńcowych – czyli tych drobnych tętnic dostarczających krew do serca. Bowiem serce jako narząd musi być również bardzo dobrze zaopatrzone w krew. Inne, zdecydowanie rzadsze przyczyny choroby wieńcowej, to skurcz tętnicy wieńcowej, obecność materiału zatorowego we wnętrzu tętnicy wieńcowej lub zwiększone zapotrzebowanie na tlen przez mięsień sercowy np. w nadczynności tarczycy lub niedokrwistości – anemii. W tych przypadkach może nie być zmian w tętnicach wieńcowych, a występują objawy niedokrwienia mięśnia sercowego.
Skutkiem niedokrwienia mięśnia sercowego jest dławica piersiowa. Objawia się ona silnymi dolegliwościami bólowymi w klatce piersiowej o charakterze pieczenia za mostkiem ( czytaj Poradnik z lipca 2015 ). Jeśli dolegliwości bólowe w klatce piersiowej narastają, nie ustępują powyżej pół godziny, pomimo spoczynku, towarzyszą im pobudzenie pacjenta, poty, przyspieszone bicie serca to jednak w rozpoznaniu należy wziąć pod uwagę możliwość zawału mięśnia serca.
Przyczyną dla zawału serca jest obecność narastającej skrzepliny na blaszce miażdżycowej, która zatyka całkowicie przekrój tętnicy wieńcowej lub powoduje krytyczne zwężenie tego przepływu. Dla pacjenta powoduje to bardzo silne dolegliwości bólowe w klatce piersiowej, nie ustepujące, spoczynkowe z towarzyszącym pobudzeniem, wymiotami lub potami. Wtedy na pewno powinniśmy zaalarmować Pogotowie Ratunkowe. Podstawowym badaniem dla rozpoznania zawału serca, możliwym do wykonania nawet w domu pacjenta, jest badanie EKG. Na podstawie tego badania lekarz może rozpoznać zawał serca i w trybie pilnym przewieźć chorego do szpitala. Bardzo ważny w tym przypadku jest czas, bowiem rozpoczynająca się martwica mięśnia serca przy zawale, pod wpływem leczenia może zostać zatrzymana. Należy w tym miejscu podkreślić, że jeśli podejrzewamy zawał serca to bardzo ważne, żeby nie próbować na własną rękę lub za pomocą przyjaciół, dostać się do szpitala. Najlepiej w tym przypadku wezwać Pogotowie Ratunkowe bowiem lekarz lub ratownik z pogotowia ma możliwość przesłania zapisu EKG do szpitala i wtedy transport i przyjęcie pacjenta jest najkrótsze. W Polsce i w naszym województwie jest bardzo dobrze rozwinięta sieć pomocy chorym z zawałem serca i taka pomoc w ten sposób jest bardzo skuteczna.
Rozwijąjący się zawał serca powoduje uszkodzenie mięśnia serca jako pompy. Zatem jeśli w czasie, szybko nie powstrzymamy tego zjawiska to dojdzie do istotnego lub dużego uszkodzenia serca i rozwinięcia się objawów niewydolności serca. Jedynie skutecznym sposobem leczenia zawału serca jest leczenie inwazyjne, czyli wykonanie koronarografii i następnie plastyki wieńcowej, często z wszczepieniem stentu wieńcowego. Koronarografia jest zabiegiem wstępnym. Pozwala ona na przedstawianie budowy tętnic wieńcowych i wykrycie obecności zwężenia lub zwężeń. Koronarografia jest zatem badaniem. Po jej wykonaniu właściwym procesem leczenia jest plastyka wieńcowa, często ze stentem.Jeśli nie można wykonać plastyki to należy szybko kwalifikować chorego do operacji kardiochirurgicznej, czyli przeprowadzić konsultację kardiochirurgiczną. W niektórych przypadkach po wykonanej koronarografii nie można wdrożyć leczenia za pomocą plastyki i by-passow. W tych przypadkach pozostaje leczenie zachowawcze – czyli leczenie za pomocą tabletek. Zagadnienia z zakresu leczenia inwazyjnego będą tematem oddzielnego rozdziału Poradnika w przyszłości.
Pacjent po przeprowadzonym leczeniu zawału serca jest poddawany rehabilitacji pozawałowej. Najczęściej odbywa się ona w ośrodkach stacjonarnych. W naszym przypadku praktycznie są to ośrodki sanatoryjne w Busku-Zdroju. Tam w czasie dwutygodniowego okresu pobytu, chory ma możliwość oceny wydolności fizycznej przy pomocy wykonanej próby wysiłkowej na bieżni ruchomej i zapoznania się się z metodami kształtowania treningu. Bardzo ważna z punktu widzenia przyszłości jest modyfikacja stylu życia. Pod tym pojęciem rozumiemy eliminację czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca, których kumulacja doprowadziła do zawału serca. Mam tu szczególnie na względzie rzucenie palenia papierosów, odpowiednią dietę śródziemnomorską, normalizację wagi ciała oraz leczenie nadciśnienia tętniczego i cukrzycy, jeśli występują. Eliminacja czynników ryzyka i nowy styl życia jest kluczowym procesem i jak wykazują badania naukowe, niezwykle ważnym w perspektywie dalszych lat życia chorego po zawale serca. W tym miejscu należy podkreślić, że bardzo ważna jest też edukacja Rodziny i otoczenia pacjenta, bowiem powrót do niezmienionego otoczenia często całkowicie niweczy efekty rehabilitacji i leczenia.
Po przebytym zawale serca chory na stałe powinien przyjmować Aspirynę – lek hamujący działanie płytek krwi sprzyjających tworzeniu się skrzeplin, które są przyczyną zawału. Natomiast inne leki przepisane przy wypisie ze szpitala są sukcesywnie odstawiane, oczywiście po konsultacji z kardiologiem prowadzącym.
Na koniec, należy jeszcze raz podkreślić, że w przypadku silnych, nie ustępujących dolegliwości bólowych zamostkowych koniecznie wzywamy Pogotowie Ratunkowe z hasłem podejrzenia zawału. W ten sposób mamy możliwość najlepszego leczenia, które może tak ograniczyć zawał serca, że w przyszłości nie będzie po nim śladu.
